Bazı ülkelerde neden ilaç krizi yaşanıyor?

Mevsimsel böcek sokmaları nedeniyle çıkan ateşinizi düşürecek veya çocuğunuzun öksürüğünü yatıştıracak ilaçlar için eczaneye koşturduğunuzda, stokta ilaç olmadığını duymak korkutucu olabilir.

Örneğin Avrupa, yaygın kullanılan ilaçlara erişimde büyük bir sıkıntı ile karşı karşıya. Avrupa Birliği İlaç Grubu (Pharmaceutical Group of the European Union) tarafından 14 Kasım - 31 Aralık 2022 tarihleri arasında gerçekleştirilen araştırmada, 29 üye ülkenin %100'ü eczacılar arasında ilaç kıtlığı yaşadığını, %76'sı ise kıtlığın daha kötü olduğunu bildirdi. Ankete katılanların yaklaşık %79'u sistemik kullanım için anti-enfektif eksikliğini belirtti; %76'sı solunum sorunları için ilaç bulmakta zorlandığını ekledi. Ayrıca kardiyovasküler ve gastrointestinal dahil olmak üzere bir dizi başka ihtiyaç da vurgulandı.

Dünya ilaç sektöründe tedarik zorluklarıyla karşı karşıya İlaç kıtlığı Avrupa’ya özgü değil. Birleşik Krallık Hormon Replasman Tedavisi’nde (HRT) sıkıntılar yaşıyor. Amerika’daki hastaneler, sıvı ibuprofen tedarik sorunları bildiriyor. Ayrıca Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) teşhislerindeki ani artış, tedavi için kullanılan ilaçlarda beklenmedik bir kıtlığa yol açtı. Meksika'da kronik ilaç kıtlığı o kadar şiddetli ki 2022'de pek çok reçete için yeterli ürün sağlamazken, Asya'da ani arz düşüşleri Çin ve Avustralya'daki talepleri karşılamada yetersiz kaldı. Özellikle kırsal alanlarda ilaca erişimde büyük aksamalar yaşandı.

Yaşanan ani ilaç kıtlığının nedeni ne?

İlaç kıtlığının birkaç nedeni var. COVID-19, mevsimsel hastalıkların normal yayılma döngüsünü sınırladığından bağışıklık sistemlerimizi zayıflattı ve normalden güçlü mevsimsel salgınlara yol açtı. Bu durum, ilaçlara olan yıllık ortalama talebi artırdı. Fazla kapasite kontrol maliyetleri ile sınırlandırıldığından, ilaç firmaları bu beklenmedik talepleri hızlı bir şekilde karşılayamadı.

Aynı zamanda, Ukrayna'daki savaş tedarik zincirlerini etkilemeye devam ediyor ve yüksek enflasyon ile enerji fiyatlarının zincirleme etkisi, fiyatlandırma düzenlemelerine tabi olan ilaç üreticilerini özellikle sert bir şekilde etkiledi. Ayrıca, bazı ülkeler sınırlı ilaç stoklarını korumak için diğer ülkelere olan ilaç ticaretini geçici olarak engelledi.

Aşırı reçeteleme sorunu da var. Örneğin, Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmetinin (National Health Service), geri dönüştürülemeyen veya yeniden kullanılamayan, kullanılmamış veya kısmen kullanılmış ilaçlar nedeniyle yılda 300 milyon sterlin kadar zarar ettiği tahmin ediliyor.

Üreticiler tedarik güvenliğini iyileştirmek için neler yapabilir?

Bazı ilaç kıtlıkları, bir ülkenin bazı bölgelerine belirli bir ilacın aşırı tedarik edilmesi ve diğer bölgelerde eksiklikler yaşanmasıyla yanlış koordinasyondan kaynaklanmaktadır. Bu gibi durumlarda verilerin ve analitiğin etkili kullanımı, ilaçlara küresel erişimin iyileştirilmesine ve eczanelerde arz ve talebin daha iyi yönetilmesine yardımcı olmanın anahtarı. Örneğin, Ulusal Akademiler (National Academies) yakın zamanda tıbbi malzemelerle ilgili bir kamu veri tabanı kavramını gündeme getirdi.

"İlaç tedarik zincirinde artan şeffaflık" başlıklı 2020 USP raporu , eczanelerden ve hastane sistemlerinden alınan verilerle, tıbbi ürünlere olan talebin daha iyi anlaşılmasının sağlanabileceğini belgeliyor. Hastane sistemlerinin veya kliniklerin tıbbi ürün talebi hakkındaki bilgileri, korunan hasta bilgilerini ifşa etmeden raporlamasını sağlamak için elektronik sağlık kayıtlarından yararlanılabilir. Tedarik zinciri verimliliğini artırmak için yapay zeka ve makine öğrenimi fırsatların kilidini açabilir.

Bain and Company, jenerik ilaç şirketlerinin üretim maliyetlerini %20'ye varan oranlarda azaltmak ve üretimi artırmak için akıllı teknolojiden yararlanılabileceğini belirtiyor. İlaç sektöründeki yöneticiler, teknolojik donanıma sahip fabrikaların toplam %20 veya daha fazla tasarruf sağlarken kaliteyi artırmasını ve teslimatları daha güvenilir hale getirmesini bekliyor.

Tedarik zincirlerini kısaltmanın ve yerel olarak daha aktif bileşenler üretmeye çalışmanın, Hindistan ve Çin gibi ülkelere bağlı kalmadan arzı güçlendirebileceği düşünülüyor. Bu durum aynı zamanda ilaca ek ihtiyaç olduğu zamanlarda üretimi artırmayı kolaylaştırabilir veilaç şirketlerinin karbon ayak izlerini azaltma gibi ek bir fayda da yaratabilir.

Kamu-özel sektör ortaklığı ilaç tedariğinin reçetesi mi?

İlaç üreticileri ve sektör ortakları tek taraflı tedarik zincirlerini geride bırakarak yeni çok paydaşlı modellere giderek daha çok ilgi göstermeye başladı. Örnek olarak, ilaç kıtlığını önleme hedefiyle 2018'de kurulmuş, kâr amacı gütmeyen kuruluş Civica Rx; AmerisourceBergen, Sandoz ve Hikma gibi medikal tedarikçilerin yanı sıra ABD Federal Hükümeti ve eyalet hükümetleriyle verimli ortaklık kurabilmek için çalışmalar yürütüyor.

Perakende ve e-ticaret tarafında, yakın zamanda piyasaya sürülen Amazon RxPass ve Walmart reçeteleri gibi geleneksel olmayan inovatif çözümler de ekosistem üzerindeki potansiyel etkiler açısından göz önünde bulundurulmaya değer.

Bu gelişmeler, eksiklikleri ele almak için umut veren yenilikçi yaklaşımlara işaret ediyor. İlaç sektörü, sağlık hizmeti sağlayıcıları, hükümetler ve diğer sektörlerdeki paydaşlar, dayanıklılık ve adil erişim sağlayan daha güvenilir, sürdürülebilir bir ilaç tedariği sağlamak için birlikte çalışmanın yeni yollarını arıyor. Daha fazla iş birliği ve dayanışmanın bölgelerdeki liderler tarafından desteklenmesinin yeni fikirler ve yöntemler doğurabileceği ön görülüyor.

‍