Çin'in ‘BRI’ Girişimi yeşil dönüşümün eşiğinde mi?

China Dialogue'un görüştüğü uzmanlara göre gelişmekte olan ülkeler, yeşil enerji girişimlerine yardımcı olmak için Çinli şirketler ve kurumlarla işbirliğine büyük ilgi gösteriyor. Ancak, Çin'in küresel altyapı programı olan ‘Bir Kuşak Bir Yol’ (Belt and Road Initiative - BRI) kapsamında tamamlanmış yenilenebilir enerji projelerinde beklenen artış, Başkan Xi Jinping'in daha çevreci denizaşırı enerji yatırımlarına yönelme taahhüdünden iki yıl sonra henüz gerçekleşmedi. Yavaş ilerlemeye neden olan faktörler arasında anlaşma müzakerelerinin zaman alıcı doğası, beklentilerin yeniden düzenlenmesi ve Çin ve BRI üyesi ülkeler içindeki strateji güncellemeleri yer alıyor.

Bu yıl da kayda değer temiz enerji duyuruları yapıldı. Bunlar arasında Güney Afrika'da 123 megavatlık bir güneş enerjisi çiftliği, Namibya'da 50 megavatlık bir rüzgar çiftliği ve Suudi Arabistan'da 600 megavatlık bir güneş enerjisi çiftliği yer alıyor. Başkan Xi'nin 2021'de yurt dışında yeni kömür yakıtlı enerji santralleri inşa etmekten kaçınmaya yönelik beyanı, yasal boşluklar nedeniyle birkaç istisna olmasına rağmen genel olarak bu tür projelerin durmasıyla sonuçlandı.

Uzmanlar, başta ev sahibi ülkeler olmak üzere Çinli kuruluşların ve bir dereceye kadar müşterilere yakınlık isteyen ve potansiyel ticari kısıtlamalardan kaçınan Çinli şirketlerin yeşil enerji geçişini desteklemeye dahil edilmesine büyük bir ilgi olduğunu belirtiyor. Yeşil finans ve BRI uzmanı Christoph Nedopil, Çin'in devlete ait şirketleri ve bankaları arasında kömür projelerinden uzaklaşan zihniyet değişikliğine dikkat çekiyor.

Uzmanlar, kömür projelerindeki azalmaya rağmen yenilenebilir enerji projelerinde buna karşılık gelen bir artış olmadığına dikkat çekiyor ve bunu, Xi'nin açıklamasının ardından halihazırda yapım aşamasında olan kömür projelerinin nasıl ele alınacağına ilişkin net talimatların bulunmaması gibi çeşitli nedenlere bağlıyor. Bu projelerin yeniden müzakere edilmesi ve ev sahibi ülkelerde ulusal enerji stratejilerinin uyumlu hale getirilmesi süreci, zaman alıcı bir faktör olarak gösteriliyor.

Griffith Asya Enstitüsü tarafından yapılan son değerlendirme, Çin'in 2023'ün ilk yarısında BRI kapsamındaki enerjiyle ilgili katılımının, yatırımların önemli bir kısmının yenilenebilir kaynaklara gitmesi ile girişimin başlatılmasından bu yana herhangi bir altı aylık dönem için en çevreci süreç olduğunu ortaya koydu. Ancak, bazı ev sahibi ülkelerde destekleyici altyapıya duyulan ihtiyaç ve hükümetin talimatlarının uygulamaya konulması için gereken süre de dahil olmak üzere zorluklar devam ediyor.

Genellikle kömür santrallerine göre daha küçük ölçekteki yenilenebilir enerji projeleri, yeni iş yaklaşımlarını zorunlu kılıyor. Çin devlet bankaları yenilenebilir enerjiye odaklanan anlaşmaları yapılandırmaya uyum sağlıyor ve hükümet BRI kapsamında "küçük ama güzel" projelerin geliştirilmesini teşvik ediyor. Bu değişim aynı zamanda Çinli yatırımcıları yenilenebilir enerji sektöründe daha geniş bir potansiyel yatırımcı ve teknoloji sağlayıcı yelpazesiyle daha rekabetçi bir alana yerleştiriyor.

Uzmanlar, BRI projelerinin çevresel etkilerini, projeleri iklim, ekoloji ve çevresel etkilerine dayalı olarak bir "trafik ışığı sistemi" kullanarak değerlendiren Yeşil Kalkınma Rehberi gibi araçlar aracılığıyla değerlendirmenin önemini vurguluyor. Ek olarak, Asya Topluluğu gibi kuruluşlar, BRI projelerinin karşılıklı olarak faydalı, adil ve çevresel açıdan sürdürülebilir olmasını sağlamak için araç setleri sağlıyor.

Uzmanlar ileriye dönük olarak, enerji dönüşümüyle ilgili malların daha fazla yerel üretimini, BRI ülkelerine elektrik şebekelerini iyileştirme konusunda destek verilmesini ve mevcut kömür santrallerinin erken kullanımdan kaldırılmasını görmek istediklerini ifade ediyor. BRI ülkelerinde teknolojik transfer ve yenilenebilir tedarik zincirlerinin yeniden konumlandırılması yoluyla kapasite geliştirmeyi de vurgulanıyor.

Daha ileri nasıl gidilebilir?

Yakın geleceğe bakıldığında uzmanlar, BRI kapsamında daha fazlasını görmek istedikleri çeşitli yenilenebilir proje türlerini listeliyorlar.

Xiaojun, teknolojik transferin kolaylaştırılması ve yenilenebilir tedarik zincirlerinin bir kısmının buraya taşınması gibi, Çinli şirketlerin BRI ülkelerinde “kapasite oluşturma” konusundaki büyümelerinin öneminin altını çiziyor.

Ona göre, bu hamleler "Çinli şirketlerin bazı potansiyel tedarik zinciri risklerini azaltmasına, aynı zamanda ev sahibi ülkelerin işgücü piyasasını beslemesine ve elektrik talebi yaratmasına yardımcı olabilir".

Xiaojun, “BRI enerji projelerinin inşası için Çinli şirketler genellikle teknisyenler de dahil olmak üzere kendi işçilerini evden getiriyor. Ancak ileriye dönük olarak Çinli şirketler iş gücünü yerel olarak eğitebilirken, Çin üniversiteleri de BRI ülkelerindeki gençlere elektrik ve yenilenebilir kurslar sunabilir. Bu uygulamalar bir ülkeyi gerçek anlamda dönüştürebilir ve ülkelerin iklim kurbanı olmasını durdurup iklim galibi olmasına yardımcı olabilir.” diyor.

‍