Fosil Yakıtlardan Kaynaklanan Küresel Karbon Salımları 2023'te Rekor Zirveye Çıkıyor

2023 yılında, bilim insanlarının tahminlerine göre, bazı ülkelerin enerji kesintilerine ve yenilenebilir enerji kullanımındaki artışa rağmen, dünya genelinde fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan karbondioksit salımları %1,1 artarak 36,8 milyar metrik tona ulaşacak. 

‍

Küresel Karbon Projesi tarafından yapılan tahminlere göre, bu rakam, Covid-19 pandemisi öncesi 2019 seviyesinden %1,4 daha yüksek olan yeni bir zirveyi temsil ediyor. 

Dubai'de devam eden COP28 iklim konferansı sırasında yayımlanan Küresel Karbon Bütçesi yıllık raporuna göre, dünya 2030'a doğru 1.5°C ısınma hedefini aşma yolunda ilerliyor ve 15 yıl içinde 1.7°C için belirlenen bütçeyi aşma riski taşıyor. 

‍

Birleşmiş Milletler Çevre Programı'na göre, 2023'teki salım tahminleri artış eğiliminde bir yavaşlama işareti taşısa da, Paris Anlaşması'ndaki 1.5°C hedefini tutturabilmek için yılda yaklaşık %9'luk istikrarlı bir düşüş gerekiyor. Fakat salımlar, 2020'deki pandemi sırasında %5,4 düştükten sonra tekrar yükselmeye başladı. 

‍

Fosil yakıt salımları, dünya genelindeki iki düzineden fazla ülkede azalmış olsa da, bu azalma 2023'teki genel artışı engelleyemedi. Avrupa Birliği'nin salımları %7,4 düşerken, Hindistan kömürdeki %9,5, petroldeki %5,6 ve çimento CO2'deki %8,8'lik artışla AB'yi geçerek dünyanın en büyük üçüncü salım kaynağı oldu. 

‍

Çin, karbon salımlarının %31'ini üstlenerek dünya genelindeki salım liderliğini sürdürüyor. Tarihsel olarak en büyük salımcı olan ABD ise %14 ile Çin'i takip etmekte. 

‍

Yenilenebilir enerjinin hızlı büyümesine rağmen, fosil yakıt kullanımındaki artış devam ediyor. ABD'deki kömür santrallerinin kapanması ve AB'deki benzeri bir düşüş, küresel kömür kullanımını 1903 seviyesine indirdi. 

‍

2023 yılı tahmini salımlar, arazi kullanımındaki değişiklikleri de içerdiğinde 40,9 milyar tonu aşıyor. Ormansızlaşmanın son on yılda yılda 4.2 milyar ton (daha sağlıklı ormanlar tarafından emilen CO2 miktarının 2,2 katı) karbondan sorumlu olduğu görülüyor.

‍

Bu yılki rapor, havacılık ve deniz taşımacılığından kaynaklı salımlara ilk kez yer verirken, bu sektörlerin önceki yıla göre sırasıyla %28 ve %1 artış gösterdiğini ortaya koyuyor. 

‍

Kanada'da yaşanan eşi benzeri görülmemiş yangınlar, 2023 yılında küresel orman yangını emisyonlarının, yılda 8 gigaton veya 2013-2022 ortalamasının üçte biri kadar yüksek bir değere ulaştığını gösteriyor. Bu, Çin'in fosil yakıtlardan kaynaklanan salımlarının yaklaşık %70'ine denk geliyor. 

‍

Rapora göre, CO2'nin uzaklaştırılması ile sıcaklık düşüşü arasında doğrusal bir ilişki olmayabilir: Kalıcılık sorunu, ağaçlandırmanın toprak rengini değiştirmesi, CO2'nin azalmasının diğer sera gazlarını artırması ve karbon uzaklaştırma ile sıcaklık düşüşü arasındaki asimetri. 

‍

İlk olarak, "kalıcılık" sorunu yani bitkiler veya okyanuslar tarafından uzaklaştırılan karbonun atmosfere geri dönebileceği endişesi var. İkincisi, ağaçlandırma - birçok ülkenin ve savunucusunun ana hedeflerinden biri olsa da - arazinin rengini koyulaştırabilir, böylece toprağa daha fazla ışık ve ısı çekebilir. Üçüncü olarak, CO2'nin azalması, iki güçlü sera gazı olan azot oksit ve metan salımlarını artırma gibi ters bir etki yaratabilir. Son olarak, karbon akışı ile sıcaklığın tepkisi arasında bir "asimetri" var. Başka bir deyişle, karbonun uzaklaştırılmasıyla elde edilen sıcaklık düşüşü, karbon atmosferdeyken tutulan ısıdan daha az olabilir. 

‍

Project Drawdown'da çalışan iklim bilimci Kate Marvel, CO2'yi ortadan kaldırmak ile başlangıçta salmamak arasındaki farklara dikkat çekti. Daha fazla karbon emmek için ağaç dikme veya okyanusu kullanma gibi eylemlerin, karbonun ne zaman atmosfere salınacağı konusunda endişelere neden olabileceğini belirtti. Ayrıca, Nature Climate Change makalesinin yazarlarından biri olan Peters de net sıfır hedefinin düşündüğümüzden daha zor olduğunu vurguladı.