İklim Şûrası: Tartışmalar ve kararlar

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından düzenlenen, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelede yol haritasının oluşturulacağı "İklim Şûrası" 21-25 Şubat tarihleri arasında Konya’da gerçekleşti.

İklim Şûrası neyi amaçlıyordu?

Türkiye'nin Paris İklim Anlaşması’na taraf olması için hazırlanan kanun teklifi Ekim 2021 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilmiş, ardından 2053 net sıfır emisyon hedefi kapsamında çalışmalar başlatılmıştı. Bu doğrultuda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Avrupa Yeşil Mutabakatı’na dair eylem planını hazırlamış durumda. Emisyon Ticaret Sistemi kurulmasına ilişkin hazırlıklar sürerken, Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi ve Eylem Planı da 2053 hedefleri doğrultusunda revize sürecinde.

Öte yandan, Türkiye’nin 2015’te niyet beyanı olarak sunduğu Ulusal Katkı Beyanı (NDC), 2053 Net Sıfır hedefiyle uyumlu olmadığından Paris Anlaşması hedefleriyle bir yol haritası belirlenmesi ve yeni bir NDC hazırlanması, Türkiye'nin bu yılki Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği 27. Taraflar Konferansı'nda güncellenmiş beyanını sunması bekleniyor. Hazırlıkları devam eden ve bu beyana da zemin oluşturacağı öngörülen, iklim değişikliğine uyum için gerekli yasal ve kurumsal çerçevenin oluşturulması ve ilgili teknik ve finansal gereksinimlerin belirlenmesi amacıyla oluşturulan İklim Kanunu'nun da bu yıl tamamlanması bekleniyor.  

Bu noktada, 2053 net sınıf hedefi için atılacak adımların konuşulacağı, çok çeşitli paydaşların önerilerini paylaşacağı ve kısa, orta ve uzun vadeli politikaların altyapısının oluşturulacağı çok yönlü bir platform oluşturulmasına karar verildi.  

İklim Şûrası’nda neler tartışıldı?

Şûra’da yedi komisyonda kamu kurumları, yerel yönetimler, üniversiteler, iş dünyası, uluslararası kuruluşlar, özel sektör ve STK temsilcilerinden 600’ün üzerinde katılımcıyla toplantılar gerçekleşti. Komisyonlarda sera gazı azaltımı, yeşil finansman ve karbon fiyatlama, iklim değişikliğine uyum, yerel yönetimler, göç, adil geçiş, diğer sosyal politikalar ile bilim ve teknoloji konuları detaylı bir şekilde ele alındı ve kararlar alınarak yol haritaları belirlendi.

Üniversiteli gençlerin oluşturduğu İklim Elçileri de Şûra’ya katılım gösterdi. Hazırlanan “Gençlik Bildirgesi”nde gençler, devlet ve özel sektörden Yeşil Ekonomi Modeli için adım atılması, Paris Anlaşması ve Yeşil Mutabakata uyumlu sürdürülebilir ve temiz üretim modellerinin uygulanması, sera gazı salımlarının azaltılması, kömürden çıkış için 2030 yılına kadar yol haritası çizilmesi ve yenilebilir enerji odaklı enerji stratejileri belirlenmesi, iklim değişikliği sebepli yoksulluğun önlenmesi gibi çeşitli konularda taleplerde bulundu.

Hafta boyunca gerçekleşen komisyon ve yuvarlak masa toplantılarının çıktıları ise şöyle:

Yenilenebilir enerji, sera gazı azaltımı ve akıllı ulaşım:

- Yüksek verim ve düşük enerji maliyetine sahip yenilenebilir enerji teknolojilerinin geliştirilmesi, sürdürülebilir akıllı ulaşım, alternatif yakıt kullanımı, elektrikli araçlar için yeni nesil şarj teknolojileri, bor atıklarından lityum ve mevcut madenlerle elektrikli araçlar için batarya üretimi, 2053 net sıfır hedeflerine yönelik yeşil kombine yük taşımacılığına ilişkin politikaların geliştirilmesi görüşülen konular arasında yer aldı.  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Türkiye’nin milli enerji politikasının, arz güvenliğini iyileştirerek ithalat bağımlılığı azaltmayı ve yenilenebilir enerji kaynaklarından azami ölçüde yararlanmaya öncelik verdiğini belirtti, yenilenebilir enerjiye geçişi en verimli şekilde gerçekleştirmek için "Uzun Dönemli Enerji Planı"nın hazırlanması gerektiğine dikkat çekti.

- Türkiye Çevre Etiketi Sistemi kapsamında çevre etiket kriterlerinin yaygınlaştırılması, sanayide döngüsel ekonomi modelinin benimsenmesi ve karbon tutma ve düşük salımlı teknolojilerin kullanılması, binalarda su ve enerji verimliliğinin artırılması, yeşil koridor ve yeşil mimari uygulamaları konularında yol haritası belirlenmesine karar verildi.

Finansman:

- Bu başlık altında, kurulacak Emisyon Ticaret Sistemi ve buradan elde edilecek gelirlerin yeşil kalkınma hedefleri ve adil dönüşüm doğrultusunda kullanılması, karbon vergisi, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında oluşturulan Yeşil Finans İhtisas Grubu ve Yeşil Finans Komitesinin kapsamları, 2053 net sıfır hedefi doğrultusunda “Ulusal Yeşil Finans Stratejisi”nin hazırlanması ve sorumlu kurumların belirlenmesi gibi konular tartışıldı.

- Yeşil ve sürdürülebilir yatırımlar için tahvil, kira sertifikası vb. araçların geliştirilmesi, kurumlar için sürdürülebilirlik standartları ve raporlama çerçevesi geliştirmesi ve potansiyel risklerin belirlenmesi konularında anlaşma sağlandı.

- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Dünya Bankası Türkiye Direktörü Auguste Kouame ile Mutabakat Zaptı çerçevesinde yapılacak projeler ve mevcut finansmanın nasıl genişletilebileceği üzerine görüşmede bulundu. Görüşmede, Dünya Bankası tarafından yerel yönetimler için geliştirilecek proje paketleri ele alındı.   

Tarım ve ormancılık:

- Doğal afetlerin önlenmesi, ormanlık ve sulak alanların korunması, atık yönetimi, geri dönüştürülmüş hammadde kullanımı, biyolojik çeşitliliğin korunması, tarım, orman ve gıda sistemlerine iklim değişikliğinin etkilerinin yönetimi konuları görüşüldü.

- Madenciliğin, Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (AKAKDO) sektörüne etkilerinin belirlenmesi, dijital ve iyi tarım örneklerinin oluşturulması, tarımda sera gazı ve metan azaltımı ve küresel metan taahhüdü için hazırlıkların yapılması konularında görüş birliğine varıldı.

Göç, adil geçiş ve sosyal politikalar:

- İklim göçü konusunda toplumsal farkındalığın artırılması, iklim değişikliğinin müfredata dahil edilmesi, politikaların karar alma süreçlerinde toplumun tüm kesimlerini kapsayacak adil ve etkin katılım imkanlarının sağlanması konuları öne çıktı.

- Kentsel ve kırsal kırılganlıkların tespit edilmesi ve direncin arttırılması, sağlık sektörünü etkileyecek konularla ilgili çalışmalar yapılması ve 2053 net sıfır salım ve yeşil kalkınma hedeflerinin istihdama etkisinin değerlendirmesi ve istihdam olanaklarının analiz edilmesi konularında anlaşma sağlandı.

Yerel yönetimler:

- İklim değişikliğine karşı risk yönetimi, iklim değişikliğinin yerelde halk sağlığı hizmetlerinde dikkate alınması, kentlerde ekolojik koridorların oluşturulması, Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları (YİDEP) için metodoloji belirlenmesi konuları görüşüldü.

- Yerelde risk yönetimi ile iklim değişikliği kaynaklı kayıp ve zararlar için fon oluşturulması, yerinde yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması, iklim platformu ve iklim değişikliği ile mücadelede her ilde iklim koordinasyon kurulu oluşturulması konularında karara varıldı.

İklim değişikliğine uyum:

- Tarımda iklim değişikliğinin etkilerine yönelik doğal çözümler, su kaynaklarının korunması ve suyun verimli kullanılması, ekonomik, sosyal, çevresel etki analizleri yapılması öne çıkan başlıklar oldu.

- Toplumun iklim değişikliğine karşı dayanıklılığı ve uyumu için politikaların geliştirilmesi, sürdürülebilir kalkınma ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmak için sosyal destekleme programlarının sürdürülmesi konularında görüş birliği sağlandı.

Şûra nasıl sonuçlandı?

İklim Şûrası, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesine yönelik stratejik bir belge olması beklenen ve İklim Kanunu’na altyapı oluşturacak sonuç bildirgesinin oylanmasıyla sonlandı. Sonuç bildirgesinin son halinin Cumhurbaşkanı tarafından ilan edileceği paylaşıldı. Sonuç Bildirgesi’nin ön bilgilerini açıklayan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı ise, bildirgenin enerji, ulaşım, sanayi, tarım, ormancılık gibi sektörlerde sürdürülebilir üretim ve tüketim uygulamalarının, alternatif salım azaltım yöntemlerinin uygulanması ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı finansman yaratılması için bir kılavuz olacağını vurguladı. 2053 Net Sıfır Hedefi doğrultusunda Ulusal Yeşil Finans Stratejisi'nin oluşturulmasında ve ulusal yeşil taksonomi mevzuatının geliştirilmesinde de yol gösterici olacak bildirgenin, Emisyon Ticaret Sisteminin uygulama takvimi için belirleyici bir belge olması bekleniyor.

Bildirgenin katkı sağlayacağı Türkiye'nin "Ulusal Katkı Beyanını ve Uzun Dönem Strateji ve Eylem Planı"nın 2022 yılında hazırlanıp BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası'na sunulacağı da Şûra’da açıklandı. 

‍