Küresel su sorununu çözmek için harekete geçme zamanı

En temel insan ihtiyacı olan su; gelişme, büyüme ve dayanıklılık için kritik öneme sahip. Sağlıklı olmak için temiz suya, güvenli sanitasyona ve iyi hijyene ihtiyacımız var. Ancak dünya nüfusunun dörtte biri -2 milyar insan- güvenli içme suyundan, yarısı -3,6 milyar insan- ise güvenli sanitasyondan yoksun.

Bu durum toplumsal refaha inanılmaz oranda zarar veriyor. 2019'da başta yetersiz su ve sanitasyon nedeniyle olmak üzere ishalli hastalıklar, dünya genelinde 1,5 milyon can kaybına neden olarak dünyadaki en büyük 8. ölüm nedeni olarak yer aldı. Bu durum, özellikle kadınları ve kız çocuklarını etkiliyor. Örneğin, okullarda kişisel hijyen olanaklarının olmaması, okul devamsızlığıyla birlikte öğrenme kayıplarının yaşam boyu tekrarına yol açıyor.

Temel içme suyuna yatırılan her 1 doların getirisi 3 dolarken, kırsal alanlardaki su yatırımları için bu sayılar daha da yüksek. Su, Sahra Altı Afrika'da GSH'nin %23'ünü oluşturan tarım dahil olmak üzere üretim için önemli, aynı zamanda hidroelektrik, madencilik ve sanayi için de anahtar konumda. Daha da önemlisi, iklim olaylarının %90'ı suyla ilgili, bu nedenle daha iyi su yönetimi uyum ve dayanıklılık için kritik öneme sahip.

Evrensel güvenli su ve sanitasyon sağlamak ve iklim değişikliğine uyumu desteklemek için gelişmiş politikalara ve kurumsal reformlara ihtiyaç var. Artan kamu ve özel yatırım da su güvensizliğiyle mücadele için eşit derecede önemli. Yatırım ihtiyaçları şimdi ile 2030 arasında mevcut seviyelerden altı kat artacak. Afrika'nın yılda 20 milyar dolara kadar yatırıma ihtiyacı olacak, ancak bugün ülkeler GSH'lerinin %0,5'inden fazlasını su sektörüne ayırmıyor. Hükümetler tek başına bunu karşılayabilecek durumda değil. Çok taraflı kalkınma bankaları suya yönelik finansmanlarını %25-35 oranında artırmayı taahhüt etmiş olsa da sektöre özel sermaye katılımını artırmak için gerekli olan güçlü kamu-özel sektör ortaklıkları ile özel yatırımlar bu boşluğu doldurmanın anahtarı olabilir.

Kalkınma için suya yatırım yapmanın kanıtlanmış faydalarına rağmen, su güvenliği -yeterli suyun mevcudiyeti- birçok ülkede gerçekleşmekten uzak. Covid-19 salgını, halk sağlığı için ciddi sonuçlar doğuran su ve sanitasyon hizmetlerindeki kritik boşlukları gözler önüne serdi. Bu durum, hastalıkların %70-80'inin temel nedeninin kötü su kalitesi olduğu Afrika'da özellikle belirgin. Kuraklık ve seller daha yoğun hale geliyor, yeraltı suları kuruyor ve şehirlerle çiftlikler su sıkıntısı çekiyor. Ayrıca, su kullanımının önümüzdeki 30 yıl içinde her yıl %1 oranında artması ve yeraltı suyuna olan bağımlılığın küresel ısınmanın etkisiyle yükselmesi bekleniyor.

Yeraltı suları, 22 Mart günü kutlanan Dünya Su Günü'nün de odak noktası. UNESCO başkanı Audrey Azoulay, her sene UN-Su adına UNESCO tarafından yayınlanan ve farklı bir temaya odaklanan Birleşmiş Milletler Dünya Su Geliştirme Raporu'nun (WWDR) son baskısı olan “Görünmezi Görünür Hale Getirme”nin önsözünde, yeraltı sularının dünyadaki yaşam için kritikliğine dikkat çekti. Dünyanın kentsel nüfusunun yaklaşık %50'sinin yeraltı su kaynaklarına bağlı olduğunu belirterek, giderek daha fazla akifer insanlar tarafından kirlendiğini, aşırı kullanıldığını ve bazen geri dönüşü olmayan sonuçlarla kurutulduğunu söyledi.

Senegal, Dakar'daki 9. Dünya Su Forumu'nun açılış töreninde raporun yazarları, yeraltı suyunun muazzam potansiyelini ve onu sürdürülebilir bir şekilde yönetme ihtiyacını vurguladı, devletlere mevcut ve gelecekteki su krizlerini ele alma çağrısında bulundu. Rapora göre, sürekli artan küresel nüfusun temel ihtiyaçlarını karşılamak, küresel iklim ve enerji krizlerini ele almak için yeraltı sularından daha sürdürülebilir bir şekilde faydalanmak şart. BM-Su ve Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD) Başkanı Gilbert Houngbo, 2030 yılına kadar Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına (SDG'ler) ulaşmak istiyorsak, yeraltı suyunu kullanma ve yönetme şeklimizi iyileştirmek acil bir öncelik olduğunu söyledi.

Rapora göre, yeraltı suyunun kalitesi, gelişmiş arıtma seviyeleri gerektirmeden onu güvenli ve uygun fiyatlı hale getiriyor. Ayrıca, köylere güvenli bir şekilde su sağlamanın çoğu zaman en uygun maliyetli yolu olan yeraltı suları, sulanan alanları artırarak ve tarımsal verimi ve ürün çeşitliliğini geliştirerek ekonomik büyüme katalizörü görevi görebilir. İklim değişikliğine uyum bağlamında, yüzey rezervuarlarından önemli ölçüde daha az buharlaştıklarından, yıl boyunca tatlı su kullanılabilirliğini iyileştirmek için akifer sistemleri kullanılabilir.

Pratik olarak geri döndürülemez olduğu için, yeraltı suyu kirliliğinden kaçınılmalıysa da görünmez doğası, kirleticilerin kovuşturulmasını oldukça zorlaştırıyor. WWDR, kaynak koruyucuları olarak hükümetleri yeraltı suyuna erişimin ve bundan elde edilen kârın adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamaya zorladığını vurgulayarak, kirlenmeyi önlemek için uygun arazi kullanımı ve uygun çevresel düzenlemelerin özellikle akifer besleme alanlarında gerekli olduğunu vurguluyor.

Bu çabaların başarılı olması için, su kullanma, paylaşma, tasarruf etme, su israfını önleme ve suya değer verme biçimimizi dönüştürmek için her düzeyde daha fazla vatandaş katılımına ihtiyaç var. Bu, su şoklarını kapsayacak şekilde güvenlik ağlarının güçlendirilmesi, gelişmiş depolama çözümleri aracılığıyla dayanıklılık oluşturulması ve suyun yönetilme şeklini iyileştirmek için şehirlerin yeniden tasarlanması anlamına geliyor. İnsanları, geçim kaynaklarını ve kaynakları korumak için şimdi harekete geçmemiz gerekiyor.

‍